ICT-competenties

We leven in een gemediatiseerde wereld waarin zowat iedereen gebruik maakt van ICT. Die informatie- en communicatietechnologie hebben we ook steeds vaker nodig in onze professionele werkomgeving. Het is belangrijk om daar in het onderwijs voldoende aandacht aan te schenken, want we willen uiteraard jongeren vormen die goed kunnen functioneren in de maatschappij en klaar zijn voor de realiteit die hen na de studies wacht.

Beslissing van het VVKSO: de feiten

Helaas denken de leerplancommissies van het VVKSO (Vlaams Verbond van de Katholieke Secundaire Scholen) daar anders over. Zij schrappen de aanbeveling om één uurtje informatica te geven uit de lessentabellen van het TSO en BSO. Volgens Chris Smits, secretaris-generaal van het verbond Katholiek Onderwijs, omdat leerlingen in de eerste graad secundair voldoende gewerkt hebben aan hun ICT-vaardigheden en -competenties. Verder is men van mening dat ICT geïntegreerd kan worden in andere vakken en dat leerlingen op die manier voldoende ICT-vaardigheden bijleren.

Dat deze beslissing stof doet opwaaien bij veel (onderwijs)mensen hoeft niemand te verwonderen. Het VVKSO voelde zich, kort na alle commotie in de media, genoodzaakt om een extra nieuwsflits te publiceren waarin het ingenomen standpunt verduidelijkt wordt. Er wordt uitgelegd dat het statuut van het vak informatica niet wijzigt in hun lessentabellen. Het vak behoort in de niet-handelsrichtingen van het TSO en BSO (net als in het ASO) tot het complementaire gedeelte van de lestabellen. Het grote verschil met de situatie tot vandaag, is dat informatica niet meer als keuzevak gesuggereerd wordt.

Scholen zijn dus vrij om toch nog een wekelijks uur informatica op te nemen in het lessenrooster, maar ze mogen vanaf volgend schooljaar een eigen beleid voeren wat die keuze betreft.
De vraag is of men dit vanaf 1 september 2013 ook zal doen. Wanneer lessentabellen een vak suggereren, zijn scholen geneigd om dat advies te volgen. Waarom zou men dit nog doen als de leerplancommissies het vak informatica niet langer als waardige aanbeveling beschouwen?

Leerplannen informatica

In de discussie over het al dan niet afschaffen van het vak informatica blijft men te vaak aan de oppervlakte. We bekijken eerst even de inhouden zoals ze nu aangeboden worden.

Tweede graad BSO

In het leerplan voor de tweede graad BSO (VVKSO) worden eerst een aantal redenen opgesomd waarom men tot op heden sterk aanbeveelt om het vak informatica op te nemen in het wekelijkse lessenrooster:

1. men streeft bij de leerlingen van de eerste graad B-stroom de vakoverschrijdende eindtermen ICT na, maar die zullen niet altijd bereikt worden. We kunnen er dus vanuit gaan dat heel wat leerlingen de nodige ICT-basiskennis en -vaardigheden nog niet of in onvoldoende mate onder de knie hebben;
2. heel wat vakgerichte software vereist achterliggende ICT-competenties en functionele ICT-kennis;
3. sommige leerlingen hebben buiten de school niet de mogelijkheid om hun ICT-vaardigheden verder te ontwikkelen. Hierdoor worden hun kansen beknot op een volwaardige participatie aan de huidige geïnformatiseerde maatschappij;
4. in de meeste vakken, bij projecten, presentaties, de GIP, ... is een grondige basiskennis van ICT onontbeerlijk;
5. bij deze leerlingen is het gebruik van ICT bij het "leren leren" een belangrijke ondersteuning.

Bovenstaande items tonen aan waarom het vak informatica nodig is binnen de tweede graad BSO. Kritische lezers zullen sommige punten misschien in twijfel trekken. Zo zijn er waarschijnlijk mensen die ervan overtuigd zijn dat iedereen tegenwoordig toegang heeft tot een computer en (supersnel) internet. Toch is er veel sociale diversiteit en kunnen heel wat kansarme gezinnen zich deze luxe niet veroorloven.

Als we de inhouden bekijken, merken we meteen dat informatica meer is dan enkel werken met de toepassingspakketten. Er werden negen basiscompetenties opgenomen die elke leerling dient te bereiken:

1. computerapparatuur functioneel verkennen en gebruiken;
2. besturingssysteem efficiënt gebruiken en aanpassen;
3. bestands- en schijfbeheer eenvoudig, veilig en functioneel toepassen;
4. teksten doeltreffend maken, opmaken en structureren;
5. het internet veilig, gericht en efficiënt verkennen en gebruiken;
6. een rekenblad doelgericht gebruiken en opmaken;
7. een gegevensbank doelgericht raadplegen en gebruiken;
8. presentaties goed en functioneel opstellen en weergeven;
9. multimedia-gegevens aanpassen en geïntegreerd gebruiken. 

Tweede graad ASO-KSO-TSO

In de inleiding van het leerplan voor de tweede graad ASO-KSO-TSO (VVKSO) lezen we dat het geen zin heeft om de leerlingen vaardigheden aan te bieden die sterk tijdsgebonden zijn, omdat ze op de arbeidsmarkt geconfronteerd zullen worden met totaal nieuwe situaties. Het is volgens dit leerplan wel belangrijk om kennis, vaardigheden en attitudes aan te leren die transfereerbaar zijn naar andere situaties en contexten, en die generatief zijn. M.a.w. in zich het vermogen dragen om in nieuwe situaties nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes te ontwikkelen.

Belangrijk is dat men het ook hier heeft over de sociale diversiteit. Uit onderzoek blijkt dat 3 op 100 leerlingen thuis niet over een pc beschikken en dat er een groot verschil is in de aanwezige hard- en software (MICTIVO-rapport). De cijfers zullen vandaag waarschijnlijk al gunstiger zijn, maar het onderstreept nogmaals dat we rekening moeten houden met de sociaal zwakkere groepen in onze samenleving.

Uit dat rapport blijkt trouwens ook dat 67,4 % van de leerlingen de pc dagelijks gebruiken voor vrije tijd en slechts 15,1 % voor schooldoeleinden. Thuis leren ze m.a.w. niet meteen de basiskennis ICT/informatica die onontbeerlijk is voor de integratie van ICT in de vakken en het gebruik ervan op de arbeidsmarkt.

Opnieuw wordt hier aangetoond dat informatica noodzakelijk is om de werkpunten op het gebied van ICT-kennis, -vaardigheden en attitudes weg te werken. Het vak is er immers om de bestaande skills verder uit te diepen en te vervolmaken. In het leerplan wordt o.a. veel aandacht besteed aan het trainen van de leerlingen in mediawijsheid omwille van het toenemende belang van internet, sociale netwerken, Web 2.0, ...

Dit leerplan bevat 9 competenties. De leerling kan:

1. op een probleemoplossende manier met toepassingsprogramma’s werken;
2. bronnen veilig, gericht en efficiënt exploreren en interpreteren;
3. verwerkte gegevens doelgericht voorstellen;
4. multimediaal materiaal aanpassen, hanteren en integreren;
5. veilig en functioneel gegevens raadplegen, delen en uitwisselen;
6. hard- en software efficiënt beoordelen in functie van het gebruik;
7. een document doeltreffend structureren en opmaken;
8. een rekenblad doelgericht gebruiken;
9. algoritmisch denken.

ICT-integratie

Is het mogelijk om alle inhouden uit deze leerplannen te integreren in andere vakken zoals nu geopperd wordt? Voor sommige competenties is dit misschien mogelijk, maar wie even verder kijkt zal merken dat dit niet voor alle doelstellingen het geval is. Inhouden i.v.m. netwerken, hard- en software, algoritmisch denken, ... zijn bijvoorbeeld al heel wat moeilijker om een plaatsje te geven binnen andere vakken.

Een keuze voor het vak informatica sluit ICT-integratie niet uit natuurlijk! Elke leerkracht zou in staat moeten zijn om met zijn leerlingen aan ICT-competenties te werken, maar daar knelt het schoentje vaak. Heel wat leerkrachten hebben zelf nog werk om die ICT-vaardigheden te verwerven die ze nodig hebben om aan de slag te gaan en dat probleem zal zichzelf niet oplossen naarmate er een nieuwe generatie leerkrachten zich aanmeldt. In de lerarenopleiding merkt men dat instromende studenten onvoldoende ICT-competenties bezitten om al hun taken als leerkracht uit te voeren, laat staan dat ze al de nodige didactische capaciteiten hebben om ICT te integreren in hun lessen. De houding ten opzicht van ICT is ook zeer verschillend. We krijgen te maken met digital natives, maar lang niet iedereen is overtuigd van de mogelijkheden die technologie aan leerkrachten kan bieden.

In de lerarenopleiding van HoGent proberen we dit op te vangen met lessen ICT voor elke leerkracht in opleiding. In het eerste jaar krijgen ze de nodige ICT-competenties mee. In het tweede jaar werken we vervolgens aan de didactische ICT-kennis die elke leerkracht nodig heeft.

Al zijn leerkrachten met de nodige competenties nog geen garantie op succes, want ze hebben vaak te weinig tijd in de klas om aandacht te besteden aan ICT. Verder ontbreekt dikwijls de nodige infrastructuur. De meeste scholen bezitten wel pc-lokalen (soms met verouderde hardware), maar in de klaslokalen is de ICT-ondersteuning meestal vrij beperkt.

Het gevaar bij een geïntegreerde aanpak zonder specifieke lessen informatica is dat ICT op langere termijn waarschijnlijk "weggeïntegreerd" zal worden.

Besluit

Scholen blijven vanaf 1 september 2013 best inzetten op lessen informatica in de tweede graad BSO en TSO. De bagage die de leerlingen in deze lessen meekrijgen bieden de beste garantie op ICT-integratie in de andere vakken.

Op het web

• Geen informatica meer in TSO en BSO? (2013). Geraadpleegd op 4 maart 2013 via www.radio1.be/programmas/de-ochtend/geen-informatica-meer-tso-en-bso
• Mag het vak informatica geschrapt worden? (2013). Geraadpleegd op 7 maart 2013 via www.een.be/programmas/volt/volt-vraag-van-de-week
• RIP ICT in het TSO en BSO (2013). Geraadpleegd op 7 maart 2013 via www.facebook.com/pages/RIP-ICT-in-het-TSO-en-BSO/338888076221066
• Leerplannen VVKSO (2013). Geraadpleegd op 7 maart 2013 via www.vvkso.be

Op 29 april 2010 was ik aanwezig tijdens de eerste studiedag van EduBIT vzw.

Verder in dit artikel vind je een bespreking van de studiedag, maar laten we eerst even kennis maken met deze nieuwe organisatie.

Op de website www.edubit.be kun je lezen dat EduBIT een nieuwe onafhankelijke community is waar ICT-coördinatoren (voor scholen) terecht kunnen met allerlei vragen.

Meer bepaald:

• technische vragen (veiligheid op school, back-upbeleid, ...);
• praktische vragen (hoe collega’s motiveren om ..., een ICT beleidsplan, ...);
• pedagogische vragen (nieuwe pakketten, initiatieven, tests, ...).

Bij EduBIT gaat het niet over theorie, maar men houdt zich wel bezig met:

• studiedagen;
• rapporten;
• enquêtes;
• wedstrijden;
• EduBIT-/ICT-gids (verschijnt voor de eerste keer in september 2010 en wordt naar alle scholen / ict-coördinatoren gestuurd);
• ICT-nieuws.

Als EduBIT-lid (€ 75 voor een volwaardig lidmaatschap) kun je bij diverse partners korting krijgen en je krijgt toegang tot heel wat handige documenten voor ICT-coördinatoren. Op dit moment zijn volgende onderzoeksrapporten reeds beschikbaar voor de leden:

• Gebruik van Thin Clients;
• Mogelijkheden van digitale borden.

Daarnaast krijg je als lid een groot deel van de presentaties die tijdens de studiedagen getoond werden.  Volgende presentaties werden o.a. ter beschikking gesteld van de leden:

• Inventaris en licentiebeheer;
• Pandasecurity; Cloud office Protection;
• Multipoint (Microsoft): werken met meerdere muizen op 1 pc;
• Microsoft: Live@edu;
• LG Network Monitors Nplus-series & Large Scale Deployments (LG Elektronics);
• E-learning volgens IBM;
• Preventie en detectie van plagiaat: Ephorus;
• ICT en energie: is ICT een energieslokker? (EduBIT);
• Edupartner;
• Van Green-IT naar Fair-IT;
• ELO: CHAMILO Van Dokeos naar de nieuwe leeromgeving Chamilo;
• Smartpen & 2 simple;
• A-server: Een nieuw back-up systeem.

Bij EduBIT wordt alles gemaakt voor en door ICT-coördinatoren. EduBIT is dan ook een heus uitwisselplatform: op de studiedagen zijn er korte sessies over thema’s die door andere opleidingskanalen (koepels, REN-Vlaanderen, enz.) uitgewerkt worden.

EduBIT houdt contacten met soortgelijke initiatieven in Nederland en andere Europese landen en organiseert dan ook Internationale uitwisselingsmomenten, zoals een bezoek aan de BETT-beurs in London.

Verslag eerste EduBIT studiedag (29 mei 2010)

Onthaal

De eerste studiedag meemaken van een nieuwe vzw is altijd een beetje afwachtend verlangen. Ik was benieuwd naar de aanpak van deze nieuwe speler in de onderwijswereld, want voor zover ik weet, is het één van de eerste organisaties die zich expliciet richt naar ICT-coördinatoren en dat kunnen we alleen maar toejuichen. 
Al zat ik ook meteen met enkele vragen i.v.m. deze studiedag. We moesten op voorhand 7 sessies kiezen die we die dag zouden volgen. Elke sessie zou 45 minuten duren en ik vroeg me af hoe zinvol een sessie van drie kwartier kan zijn.

Om 8.30 uur werd iedereen verwacht in Lede voor het onthaal. De standhouders waren op dat moment nog hun laatste voorbereidingen aan het treffen en wij werden ontvangen met een drankje en boterkoekjes. We kregen uiteraard ook een naamkaartje, een bundeltje en een EduBIT balpen. Ik vermoed dat we daar met een 100-tal mensen waren. Aangezien ik zelf nog niet zo lang vertoef in het actieve onderwijsgebeuren, zag ik niet meteen veel bekende gezichten. Al had ik wel een korte, interessante babbel met de heer P. Craeye (waar ik ooit nog enkele lessen informatica bij gevolgd heb in de KHBO) van KlasCement.net.

Rond 9.15 uur trok iedereen naar de grootste zaal in het complex om daar te luisteren naar het welkomstwoord, wat algemene uitleg, enz. Er was ook nog een spreker voorzien, maar die persoon had blijkbaar moeten afzeggen. Op zich was dit geen groot verlies, want het werd vrij goed opgevangen door een alternatieve presentatie. Daarna was het tijd voor het echte werk en konden de sessie van start gaan. Hieronder vind je een korte bespreking van alle sessies die ik gevolgd heb. Meer informatie over de overige sessies vind je op de EduBIT website.

ICT: Wat doen ze er mee, wat doen ze er niet mee? - Apple (10 uur)

Deze sessie werd gegeven door een echte Apple-fan die ook effectief iets zinvol te vertellen had. Er werd gesteld dat veel leerkrachten zich nog steeds onbekwaam voelen om de ICT-eindtermen te verwezenlijken. Het is dus noodzakelijk dat er gewerkt wordt aan de ICT-competenties van heel wat leerkrachten. Daarom is het belangrijk dat de ICT-coördinator voldoende durf heeft.

Durf om:

• projecten te doen;
• nieuw materiaal te gebruiken;
• kennis uit te wisselen;
• weerstand weg te werken bij collega's en directies;
• ondersteuning te bieden;
• ...

Een ICT-coördinator moet steeds mee op zoek gaan naar mogelijkheden voor allerlei problemen en vraagstukken. Hoe kunnen we:

• rapportering en evaluatie aanpakken;
• werken met digitale kindvolgsystemen;
• ondersteuning bieden voor kinderen met dyslexie;
• ...

In de presentatie werd gesteld dat 10 % van de leerkrachten mee wil met de innovatie, daarnaast is 10 % resoluut tegen innovatie. Uiteindelijk is er nog een groep van 80 % die onbeslist blijft en het zijn die leerkrachten die je moet meekrijgen. Die eerste 10 % zal sowieso volgen en als je die 80 % meekrijgt, zal je die laatste 10 % misschien ook uiteindelijk doen zwichten als ze de voordelen in de praktijk zien.

Volgens de spreker moet je het vooral weten te verkopen aan je collega's. Als je verandering wil introduceren, toon dan eerst en vooral de voordelen en begin niet bij de techniek! Je moet eerst meegaan en meevoelen met de collega's en pas daarna kun je ze jouw richting uitsturen. Je moet ervoor zorgen dat anderen kunnen meedenken en mee beslissen. Om de drempel voldoende laag te houden, moet je op zoek gaan naar zaken die herkenbaar zijn voor de collega's. Ze moeten aanknopingspunten toegereikt krijgen en voldoende uitgedaagd worden.

De theoretische beschouwing vond ik alvast mooi uiteen gezet. Toch bleef ik een beetje op mijn honger zitten, want er werd volgens mij onvoldoende aandacht besteed aan de manier waarop je dit theoretisch kader in de praktijk kunt omzetten. Op het einde van de uiteenzetting werd er wel een filmpje getoont over een school die met Apple aan de slag gaat op een innovatieve manier, maar daarna was het tijd voor de korte koffiepauze en aansluitend de volgende sessie. Ik onthoud alvast dat je altijd de klemtoon moet leggen op het positieve als het gaat over ICT-gebruik. En als we het filmpje mogen geloven, dan zullen leerkrachten in het begin vooral komen met vragen, maar als je ze aan de slag krijgt, zullen ze binnenkort zelf komen met oplossingen voor praktische problemen!

ICT & Energie: Is ICT een energieslokker? - Edubit (11 uur)

Deze sessie vond ik vrij interessant, al was het in zeker zin ook voor een groot deel reclame voor ENERG-o-FLUIDS. De presentatie werd opgedeeld in vier grote items:

• ICT en Energie wereldwijd;
• ICT en Energie in een schoolomgeving;
• Energieprestaties van schoolgebouwen;
• Besparingstips en tools.

Volgend weetje is me alvast bijgebleven: ICT vraagt momenteel 2 % van de totale wereldbehoefte qua energieverbruik (en dat is evenveel als de luchtvaartsector). Dit verbruik verspreidt zich over:

• huishoudens (67 %);
• kantoren (13 %);
• datacenters (20 %).

Het energieverbruik is de laatste tijd enorm toegenomen. De hoofdoorzaak van deze groei zijn de datacenters. Het internet groeit enorm en vraagt steeds meer servers. Op die servers staan steeds meer online games, video's, enz. Er wordt verwacht dat het aantal datacenters in de komende jaren zal vertienvoudigen.

Bij het tweede en derde puntje ging het vooral over de oorzaken van het stijgende energieverbruik in scholen en over het energieprestatiecertificaat voor publieke gebouwen zoals scholen.

Ten slotte werden er uitleg gegeven over hoe ENERG-o-FLUIDS kan helpen om energiebesparend aan de slag te gaan en er werden nog enkele tips gegeven om energie te beparen:

• een desktop in slaaptoestand verbruikt 44 euro per jaar, dus je kunt ze beter uitschakelen als ze niet gebruikt worden;
• door LCD monitoren te gebruiken, verbruik je 45 % minder energie;
• een computerlokaal lokaliseer je het beste in het noorden;
• ...

Oracle Academy: Oracle voor het onderwijs (11.45 uur)

Oracle Academy is een non-profit onderwijsinitiatief van Oracle Corporation voor het voortgezet, middelbaar, hoger en universitair onderwijs. Via Oracle Academy stellen zij hun technologie beschikbaar aan het onderwijs. Docenten krijgen toegang tot de beste technologie en een internationaal netwerk. Studenten worden voorbereid op een technologische en/of zakelijke carrière. Zij krijgen een voorsprong op de arbeidsmarkt.

Bij Oracle Academy volg je als docent eerst zelf een cursus en daarna kun je lesgeven met hun pakket. Het probleem hierbij is dat het inhoudelijk programma uitgebreid is en het werd meteen duidelijk dat dit moeilijk/niet binnen ons onderwijssysteem te brengen is. We hangen immers vast aan de leerplannen en eindtermen. Oracle past bijgevolg niet echt binnen ons secundair onderwijs. Dat sommige hogescholen en universiteiten dit wel gebruiken, kan ik goed begrijpen.

Lunch

Na deze sessie was het ongeveer 12.30 uur. De lunch werd opgevat als een walking dinner en viel erg in de smaak. Het weer zat ook mee, waardoor meer dan de helft van de deelnemers buiten stond te eten. Tijdens de lunch was er tijd voor enkele informele contacten tussen de verschillende collega's.

De 'klas' van de toekomst is een i³ leeromgeving - Smart Technologies Vanerum (13.30 uur)

Vanerum houdt zich duidelijk bezig met de toekomst van het onderwijs. Zij proberen te anticiperen op de nieuwe trends met wat ze i³ leeromgevingen noemen. Dit doen ze door met hun bedrijf te zorgen voor de perfecte integratie van moderne interactieve technologieën. Die i³ staat voor:

• interactiviteit;
• integratie;
• en inspiratie.

Met het volgende filmpje met als titel Shift Happens - Did You Know? wou de spreker aantonen dat het onderwijs voor heel wat nieuwe uitdagingen staat. De kans is groot dat we momenteel leerlingen opleiden voor beroepen die nog niet bestaan en dat ze hierbij gebruik zullen moeten maken van technologieën die momenteel nog niet eens zijn uitgevonden.

Smartpen & 2simple - Alfazed (14.15 uur)

De Smartpen is de ideale tool voor wie een verslag moet maken van een vergadering. Je kunt notities maken en ondertussen is alles wat gezegd werd opgenomen door de Smartpen. Door op het speciale papier te schrijven dat bij de Smartpen hoort, kun je achteraf een willekeurig stukje audio beluisteren dat werd opgenomen op het moment dat jij aan het schrijven was.

Of deze pen van ongeveer € 200 een toekomst heeft in onze scholen weet ik niet, maar er werd wel al gewerkt met deze Smartpen binnen het lager onderwijs. Meer bepaald tijdens het Edufiks project.

Daarnaast was er 2simple. Dit is software die in Engeland heel wat Bett awards kreeg. Het zou ondermeer ideale software zijn om met leerlingen aan de slag te gaan met het digibord of zelf iets te laten ontwerpen (zoals een verhaal met tekst, beeld, geluid, een quiz, enz.) Persoonlijk was ik niet overtuigd van 2simple. De interface wijkt af van wat gebruikers gewoon zijn en het leek me net allemaal iets té eenvoudig.

Van Dokeos naar een nieuwe leeromgeving Chamilo (15.15 uur)

Na de koffiepauze was het tijd voor sessie 6 rond Chamilo. Op Hogeschool Gent werken wij momenteel met Dokeos, dus ik was benieuwd naar de opvolger en de nieuwe mogelijkheden die Chamilo ons zal brengen. Hogeschool Gent is één van de voortrekkers van Chamilo en het was dan ook collega J.-M. Maes die de presentatie verzorgde.

Chamilo is er gekomen omdat Dokeos steeds meer 'closed source' begint te worden. Daarnaast zijn er nog enkele andere redenen, maar Chamilo maakt vooral een radicale breuk door te gaan voor open source (GPLv3).

De manier waarop men zal werken binnen Chamilo is ook nogal verschillend van hoe Dokeos werkt. Men zal vertrekken van objecten die eigendom zijn van een gebruiker en niet van een cursus. Zo zal het in de toekomst mogelijk zijn om één document online te plaatsen en dat in verschillende cursussen te laten weergeven. Tot op heden moest je het document telkens opnieuw uploaden in elke individuele cursus.

Er zijn ook nog heel wat andere voordelen. Zo zal Chamilo verschillende databank-systemen aankunnen. Er is ook een grondige basis voor een gevarieerde, makkelijk uitbreidbare verzameling apllicaties.

Wie Chamilo wil opvolgen kan dat via www.chamilo.org.

KlasCement: de portaalsite voor de leerkrachten (16 uur)

Ik was reeds lid bij KlasCement en ga er af en toe een kijkje nemen, maar toch wou ik ontdekken wat deze website voor leerkrachten nog meer te bieden had. Tijdens deze sessie werd uitgelegd welke veranderingen op stapel stonden voor de KC website en ik leerde werken met het onderdeel multimedia van hun website.

De sessie van KlasCement was ideaal om mee te eindigen. Persoonlijk vond ik het één van de betere sessies van deze dag.

Mijn ervaring

Er waren slechts enkele puntjes die voor verbetering vatbaar waren. Zo zou ik persoonlijk het aantal sessie reduceren naar 4 of 5, om op die manier wat meer tijd te geven aan de sprekers. Bij sommige sessie zou die extra tijd dan weer gebruikt kunnen worden om extra vragen te stellen of om zaken extra uit te testen (zoals de Smartpen en 2simple bijvoorbeeld). 
Ik had ook soms het gevoel dat de sprekers (indirect) reclame aan het maken waren voor een product, terwijl het voor een ICT-coördinator vaak interessanter is om te weten hoe je iets in de praktijk kunt aanpakken. Sommige sessies speelden hierop in, anderen deden dat eerder minimaal.

Ondanks deze minpuntjes, was de eerste studiedag van EduBIT een succes. Het organiserende team en de meeste sprekers hebben het er zeer goed vanaf gebracht. Ik ga ervan uit dat EduBIT nog zal groeien en ik kijk uit naar wat de toekomst nog zal brengen. Dank aan alle mensen die deze dag tot leven hebben gebracht!